Dni coraz krótsze, szare, chłodne i deszczowe, z drzew spadają liście: październik - najbardziej jesienny z miesięcy kojarzy się z początkiem roku akademickiego, ale także, a może przede wszystkim, z nabożeństwem różańcowym odprawianym w Kościele od 1883 roku decyzją papieża Leona XIII. Wielu z nas, w sposób szczególny młodym ludziom, różaniec może wydawać się anachronizmem. Pozornie to taka prosta modlitwa: powtarzanie Pozdrowienia Anielskiego, przeplatane Modlitwą Pańską i Chwała Ojcu przy jednoczesnym przesuwaniu paciorków na sznurku, dostępna dla każdego, a jednak na tyle trudna, że wielu się zniechęca w pracy nad skupieniem myśli, nad kontemplacją tajemnic różańcowych. Wiemy, jak odmawiać różaniec, ale warto przywołać historię jego kształtowania się na przestrzeni lat, aby pojąć i docenić jego wartość, a także wniknąć w jego głęboki sens.

   Nazwa "różaniec" oficjalnie określająca modlitwę od 1520 roku, pochodzi od róży i ogrodu różanego. Róża natomiast od wieków kojarzyła się z Maryją, była symbolem piękna, doskonałości i miłości Bożej Rodzicielki. Ogród różany to miejsce wyciszenia, skłaniające do kontemplacji i zachwytu nad Boskim stworzeniem. Kształtowanie się modlitwy różańcowej, jaką znamy dziś to długi i wieloetapowy proces.

    Powtarzalność modlitwy miała wyciszać i ułatwiać wzniesienie duszy do Boga i nie jest domeną jedynie chrześcijan. Pustelnicy zwykli byli używać kamieni lub patyków do odmierzania liczby powtórzonych modlitw. Kolejny charakterystyczny aspekt różańca to liczby: 10 (liczba powtórzeń Pozdrowienia Anielskiego przyporządkowana każdej tajemnicy) to liczba symbolizująca pełnię i doskonałość, 3 (trzy razy Zdrowaś Mario przed pierwszą tajemnicą każdej części) odnosi się do trzech cnót i Trójcy Świętej, a 150 (czyli liczba powtórzeń Zdrowaś Mario w trzech pierwotnych częściach różańca: radosnej, bolesnej i chwalebnej) reprezentuje 150 Psalmów Biblijnych, przez wieki niedostępnych dla nieumiejących czytać wiernych. Początkowo na rzemykach lub węzełkach powtarzano Ojcze nasz, ale w miarę rozpowszechniania się czci ku Najświętszej Maryi Pannie zaczęto recytować także pozdrowienie Archanioła Gabriela - w wersji Biblijnej, następnie dołączono pozdrowienie świętej Elżbiety. W drugiej połowie XIII wieku dodano imię Jezus, którego brak w oryginalnym pozdrowieniu świętej Elżbiety z Ewangelii św. Łukasza. Dopiero w końcu XV wieku Zdrowaś Mario zostało wzbogacone o drugą część (Święta Mario, Matko Boża.....) wyrażającą prośbę o opiekę w życiu doczesnym i w chwili śmierci.

  Legendarnym twórcą modlitwy różańcowej miał być święty Dominik, którego Matka Boża miała nauczyć tej modlitwy, jednak dzisiejsi naukowcy na podstawie wieloletnich badań różnych źródeł znacznie zmniejszają rolę tego świętego w powstawaniu modlitwy, przyznając jednocześnie, że był on krzewicielem powtarzalnej modlitwy w nawracaniu pogan.

   Różaniec ewoluował przez wiele lat, za przyczyną wielu osób powstawały różne jego wersje. Ważną postacią w procesie kształtowania się modlitwy różańcowej był błogosławiony Alanus de la Roche. Przygotował on wydany w 1475 roku psałterz zawierający sposób odmawiania modlitwy wraz ze szkicami przedstawiającymi sceny z życia Jezusa i Maryi, mające pomóc w rozważaniach podczas modlitwy. Podzielił 150 Zdrowaś Mario i 15 Ojcze nasz na 3 części: radosną (białą), bolesną (czerwoną) i chwalebną (złotą). 14 tajemnic było zgodnych ze znanymi nam dzisiaj, piętnasta była poświęcona apokalipsie. Dopiero w 1569 roku tę ostatnią tajemnicę poświęcono ukoronowaniu Matki Bożej.

   Bardzo istotnym wydarzeniem w rozwoju i popularyzacji różańca była zwycięska bitwa Świętej Ligi z Turkami pod Lepanto w 1571 roku. Tryumf chrześcijan w tej bitwie nazywany jest cudem różańcowym, ponieważ wierni w wielu miejscach modlili się na różańcu, aby Boża Rodzicielka uprosiła swoim czcicielom zwycięstwo. Po bitwie papież Pius V nadał Maryi tytuł Wspomożycielki Wiernych i ustanowił święto Matki Boskiej Zwycięskiej, nazywane też świętem Matki Bożej Różańcowej, które obchodzone jest 7 października.

  Warto też wspomnieć wybitną postać XVIII wieku, jezuitę i gorącego orędownika modlitwy różańcowej, św. Ludwika Marię Grignion de Montfort. Podkreślał on wartość różańca jako modlitwy medytacyjnej, zachęcał do odmawiania różańca w konkretnej intencji. Jego wskazówki mogą być dla nas tak samo pomocne jak były jemu współczesnym. Pisał bowiem: "Gdy to tylko możliwe, trzeba odmawiać różaniec na kolanach, ze złączonymi dłońmi, oplecionymi paciorkami przesuwanego w palcach różańca. (...) Ale różaniec można też odmawiać idąc lub pracując. Jeśli trudno znaleźć miejsce pozwalające jednocześnie wyrecytować pięć dziesiątek, można jedną odmówić w jednym miejscu, a kolejną w innym, w ten sposób udaje się odmówić cały różaniec w ciągu jednego dnia."[1]

  Istotną rolę w rozpowszechnieniu różańca miała sama Matka Boska, która w swoich objawieniach w XIX i XX wieku m.in. w La Salette, Fatimie i Gietrzwałdzie prosiła, aby wierni modlili się na różańcu o pokój i Boże miłosierdzie.

  Ostatnią innowacją różańca było wzbogacenie modlitwy przez papieża Jana Pawła II o tajemnice światła w 2002 roku. Tajemnice światła to: 1. chrzest Pański, 2. objawienie na weselu w Kanie Galilejskiej, 3. głoszenie Królestwa Bożego i wzywanie do nawrócenia, 4. przemienienie na górze Tabor i 5. ustanowienie Eucharystii. Papież zmienił też kolejność odmawiania poszczególnych części różańca: tajemnice radosne odmawiane są w poniedziałki i soboty, światła w czwartki, bolesne we wtorki i piątki, a chwalebne w środy i niedziele.

  Historia wielu narodów i wielu poszczególnych osób, cuda wyproszone na różańcu są doskonałą rekomendacją do włożenia trudu w codzienną medytację nad tajemnicami różańcowymi. Niech zachętą szczególnie w październiku staną się słowa Jana Pawła II wypowiedziane w czasie Światowego Dnia Młodzieży w 2003 roku: "Nie wstydźcie się odmawiać Różaniec sami, idąc do szkoły, na uniwersytet lub do pracy, na ulicy, w środkach transportu; przyzwyczajcie się odmawiać go między wami, w waszych grupach, ruchach i stowarzyszeniach; nie wahajcie się zaproponować jego odmawianie w domu"[2]

Źródło:

Laszczak M., Historia różańca, WAM, Kraków 2006

[1] cytat za Laszczak M., Historia Różańca, WAM, Kraków 2006, s. 176-177.

[2] http://www.opusdei.pl/art.php?p=5438