W kościele 14 lutego obchodzimy święto patronów Europy: św. Cyryla i Metodego.  Obaj świetnie wykształceni bracia, szerzyli chrześcijaństwo na wschodzie Europy, wprowadzili do liturgii język słowiański, zwani są „apostołami Słowian”[1]. Słowem ich osiągnięcia są niebagatelne. Jednakże iluż spośród świeckich katolików o tym pamięta. Dla znakomitej większości z nas 14 lutego to święto zakochanych, czyli Walentynki. Źródło tego święta jest chrześcijańskie, bowiem 14 lutego to także (dowolne wprawdzie) wspomnienie św. Walentego. Patrząc na witryny sklepowe już na początku lutego trudno się tego chrześcijańskiego początku święta dopatrzeć. Dominuje kicz i tandeta, na rozmaitych produktach pojawią się czerwone serduszka, tak, jakby miłość, czy choćby fascynacja drugą osobą, sprowadzała się do kawałka czerwonej tekturki i krzty sentymentu, i była całkowicie oderwana od szarej, niekiedy, zwykłej codzienności. Przyczyn komercyjnej kampanii nie musimy długo szukać. Jedno spojrzenie na kalendarz podsuwa odpowiedź: Boże Narodzenie i związane z nim nabywanie prezentów dawno za nami, a do Wielkiej Nocy, czy nawet zapomnianego już dziś trochę Dnia kobiet jeszcze daleko, a zarobić jakoś trzeba. Promujemy zatem kolejną okazję do wydawania pieniędzy. Może jednak warto przyjrzeć się postaci świętego Walentego, choćby po to, aby nie zgubić tego chrześcijańskiego źródła wyznawania sobie gorących uczuć w lutym, który w Polsce jest zwykle najchłodniejszym miesiącem roku.

Wiele wokół święta zakochanych niejasności i legendy. Już sama postać świętego wzbudza kontrowersje. Według badaczy pod imieniem Walentego Kościół zna 16 świętych, w tym aż trzech duchownych, z których każdy może być uznany za patrona obchodów walentynkowych. Pierwszy to kapłan Walenty, który zginął w czasie prześladowań za Klaudiusza II w 269 r. Drugi to biskup z Terni, stracony w Rzymie w 306. Możliwym jest też, że te dwie postaci to jedna i ta sama osoba, czczona w Rzymie i Terni. Trzeci „kandydat” to misjonarz Recji, biskup Pasawy, który żył w V wieku[2]. Ostatecznie biskup z Terni uznawany jest za patrona zakochanych.

Jednak legend na tym nie koniec. To, co wiemy na pewno to rok i miejsce narodzin świętego: przyszedł na świat w 175 roku, w Terni, w mieście w Umbrii, położonym w odległości 100 km od Rzymu. Data śmierci już nie jest pewna, większość źródeł podaje rok 269. O życiu świętego wiemy jeszcze mniej, z całą pewnością poświęcił się pełnieniu posługi duszpasterskiej dla wspólnoty w rodzinnym mieście. Wiemy też, że szczątki świętego spoczywają w Terni, choć także inne miasta są w posiadaniu relikwii, jak choćby Lublin, Kraków i Chełmno. Wszystkie inne informacje o życiu św. Walentego oparte są na mniej lub bardziej wiarygodnych legendach. Jedna z nich podaje, że Walenty został uwięziony podczas prześladowań chrześcijan na przełomie II i III wieku. Miał być umęczony i pogrzebany poza Rzymem z obawy przed reakcją wierzących 14 lutego, w wigilię rzymskich obchodów święta urodzaju i przyrzeczeń małżeńskich. Jego uczniowie mieli odnaleźć miejsce pochówku, wydobyć i przewieźć ciało do Interamny, aby tam wystawić nagrobek godny biskupa. Inna legenda głosi, że „św. Walenty uleczył ze ślepoty córkę jednego ze sług cesarskich i doprowadził do nawrócenia całej jego rodziny. Cesarz wpadł w gniew i kazał zabić biskupa maczugami, a następnie ściąć”[3].  W miejscu pochówku decyzją papieża Juliusza I zbudowano bazylikę. Możliwym jest też, że św. Walenty pomagał zakochanym w pisaniu listów miłosnych i jako pierwszy pobłogosławił związek małżeński chrześcijanki z poganinem.

Niewątpliwym pozostaje kult świętego jako patrona zakochanych. Co roku przy grobie św. Walentego gromadzą się narzeczeni, aby przysiąc sobie miłość, a także jubilaci świętujący dwudziestopięciolecie lub pięćdziesięciolecie małżeństwa celem odnowienia przysięgi małżeńskiej. Nie należy jednak zapominać, że św. Walenty jest też patronem chorych na epilepsję i nerwicę, a to związane jest z domniemaną etymologią jego imienia: „fallen”, czyli „padać”.

Choć święto zakochanych nieodłącznie kojarzy się z postacią św. Walentego, jego źródeł dopatrują się badacze we wspomnianym już rzymskim święcie oczyszczenia i płodności – Luperkaliach, ku czci Fauna, zwanego Luperkusem, obchodzonych 15 lutego.

Wiemy także, że szczególne upodobanie do święta zakochanych ma kultura anglosaska, można tu wspomnieć najwybitniejszych twórców literatury, jak Chaucer i Szekspir, którzy odnosili się do św. Walentego jako patrona zakochanych. Władysław Kopaliński upatruje przyczyn tegoż szczególnego kultu w działaniu ciepłego prądu morskiego, który wpływa na temperaturę na wyspach brytyjskich w połowie lutego, a ta natomiast jest przyczyną dobierania się ptaków w pary[4]. Z tego powodu św. Walentego przedstawia się często w otoczeniu ptaków, a także, z uwagi na nadchodzący początek wiosny, bukietem róż. Niekiedy bywa też przedstawiany jako kapłan w ornacie z kielichem w lewej ręce, a mieczem w prawej lub uzdrawiający chłopca z epilepsji.

Na koniec modlitwa do św. Walentego:

Święty Walenty, opiekunie tych, którzy się kochają, Ty, który z narażeniem życia urzeczywistniłeś i głosiłeś ewangeliczne przesłanie pokoju, Ty, który - dzięki męczeństwu przyjętemu z miłości -zwyciężyłeś wszystkie siły obojętności, nienawiści i śmierci, wysłuchaj naszą modlitwę: W obliczu rozdarć i podziałów w świecie daj nam zawsze kochać miłością pozbawioną egoizmu, abyśmy byli pośród ludzi wiernymi świadkami miłości Boga. Niech ożywiają nas miłość i zaufanie, które pozwolą nam przezwyciężać życiowe przeszkody. Prosimy Cię, wstawiaj się za nami do Boga, który jest źródłem wszelkiej miłości i wszelkiego piękna, i który żyje i króluje na wieki wieków. Amen[5].

Źródła:

Bieliński Paweł „Św. Walenty - biskup zakochanych, czyli o historii walentynek” http://ekai.pl/wydarzenia/temat_dnia/x18159/sw-walenty-biskup-zakochanych-czyli-o-historii-walentynek/ pb / ro, Warszawa, 2009-02-14 (1.02.2011)

Florek Agnieszka http://www.reteblu.org/adesso/pezzi/CULTURA/WALENTY-1.htm (1.02.2011)

Internetowa Liturgia Godzin  http://www.brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/02-14a.php 1, 2, 3 (1.02.2011)

Rabenstein Katherine, Górnicki Maciej  „Św. Walenty Rzymianin” http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci/s_walenty_rz.html (1.02.2011)

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Sw-Walenty-patronem-nie-tylko-zakochanych,wid,11971508,wiadomosc.html (1.02.2011)

[1] Na podstawie Brewiarza w wydaniu internetowym: http://www.brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/02-14a.php 1, 2, 3 (1.02.2011)

[2] Na podstawie http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Sw-Walenty-patronem-nie-tylko-zakochanych,wid,11971508,wiadomosc.html (1.02.2011)

[3] http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Sw-Walenty-patronem-nie-tylko-zakochanych,wid,11971508,wiadomosc.html (1.02.2011)

[4] Ze Słownika mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego za http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Sw-Walenty-patronem-nie-tylko-zakochanych,wid,11971508,wiadomosc.html (1.02.2011)

[5] Modlitwa pochodzi ze strony internetowej francuskiej miejscowości Saint-Valentin, za Pawłem Bielińskim „Św. Walenty - biskup zakochanych, czyli o historii walentynek” http://ekai.pl/wydarzenia/temat_dnia/x18159/sw-walenty-biskup-zakochanych-czyli-o-historii-walentynek/ pb / ro, Warszawa, 2009-02-14 (1.02.2011)